Amasya Tarihi Amasya Resimleri
AMASYA'NIN TARİHİ YERLERİ
Amasya Kalesi Sehrin savunmaya en uygun mevkii olan Harsena Dagi üzerinde kurulmustur. Kalenin önemli tepe noktasi kesme, sur duvarlari moloz taslardan yapilmis olup, Yesilirmak'in kiyisina kadar 8 müdafaa kademesine sahiptir. Kalede Cilanbolu denilen ve kalenin orta yerinde giris kapisinin hizasinda yüksekçe bir yerden kayaya oyulmus 150 basamakla asagiya inilen 8 metre çapinda dehliz (gizli yolpoterne) vardir. Yine kalede sarniçlar, su depolari, eteklerinde Osmanli dönemine ait hamam kalintilari ve kayaya oyulmus Pontus Kral Mezarlari bulunmaktadir. Kalenin sur duvarlarinin çogunlugu ayakta kalmistir. Hellenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanli döneminde genelde askeri amaçli kullanilmis ve defalarca onarim görmüstür.
Kral Kaya Mezarlari
Amasya Kalesi (Harsena) eteklerinde düz bir duvar misali dikine uzanan kalker kayalara oyularak yapilmis olan 5 adet mezar yapi itibariyle en büyükleri mevkii itibariylede sehre hakim bir yerde olduklari için ilk bakista dikkati çekmektedir. Çevreleri oyularak ana blok kayadan tamamen ayrilmislar bir birine kaya bloklarina merdivenlerle baglanmislardir. Sayi itibariyle vadi içerisinde irili ufakli toplam 18 adet kaya mezari bulunmaktadir. Amasya'da dogan ünlü cografyaci Srabon'un (M.Ö. 63-M.S. 5) verdigi bilgiye göre kaya mezarlari Pontus Krallarina aittir.
Aynali Magara
Amasra çevre yolunun Samsun güzergahindan saga ayrilan Ziyaret Beldesi yolu üzerinde sehir merkezine 3,3 km. uzakliktadir. Kral Kaya Mezarlarinin en iyi islenmis ve tamamlanmis olanidir. Yerden dört basamakla çikilan 1.65 m. yüksekligindeki mezar düz satihli bir kayaya oyulmustur. Genisligi 9.8 m. Yüksekligi 13 m. dir. Mezar ile kaya arasinda rutubet olmamasi için üç taraftan 1'er metre genisliginde aralik birakilmistir. Dikdörtgen bir kapidan girilen mezarda dikdörtgen ve kare seklinde iki oda vardir. Asil mezar odasi dikdörtgen olanidir. Kare seklindeki odada Bizanslilar döneminde yapilmis freskler (duvar süslemesi) yer alir. Tonoz kisminda 6'si sagda, 6'si solda olmak üzere 12 havari tasviri ile kuzey ve güney duvarlarinda bir takim kadinli erkekli figürler, dogu cephesinde ise Isa, Meryem ve Yoannes'ten olusan bir kompozisyon bulunmaktadir. Alinlik kisminda THE APXI IEPEY (Büyük Rahip Tes) yazisi vardir.
Ferhat Su Kanali
Kentin su ihtiyacini karsilamak için Helenistik Dönemde yapilmis olan su kanali yaklasik 75 cm. genisliginde 18 Km. uzunlugundadir. Terazi sistemine göre kanallar oyularak, tunel açilarak bazi yerlerinde duvarlar örülerek insaa edilmistir.
Burmali Minare Cami
Selçuklu Sultani Giyaseddin Keyhüsrev II. zamaninda Vezir Necmeddin Ferruh Bey ve kardesi Haznedar Yusuf tarafindan yaptirilmistir. (1237 - 1247) bir çok tamir ve restorasyon sonucu orjinal görünümünü kaybetmistir.Kible duvarlarina dikey uzanan ortada daha genis üç nefi plana sahiptir. Orta nef (Mihrap) önündeki daha büyük kubbe, yan kisimlar tonoz örtülüdür. Girisin sol tarafindaki cepheye bitisik sekizgen biçimli klasik Selçuklu Kumbeti ve sonradan eklenmis burmali minaresi caminin önemli özelliklerindendir. Her ikiside iç kisma açilmaktadir.
Halifet Gazi Kümbeti
1242 yilinda Selçuklu Emirlerinden Halifet Alp Ibni Tuli için yaptirilmistir. Selçuklu Türbeleri tarzinda kare bir taban üzerine sekizgen planli kule seklinde yapilmistir. Türbenin mekan kisminda bir sanduka bulunur. Sandukanin güneye bakan kisminda kabartma olarak kivrak boynozlu birer koç kafasi vardir. Bu iki koç kafasinda iki tane kanat takili Melek basi görülmektedir. Türbe güney cephesi haricinde sade görünümlüdür.
Gökmedrese Camii
1267 yilinda Amasya Valisi Seyfettin Torumtay tarafindan yaptirilmistir. Cami; medrese ve mezar odasi ile kapali bir külliye seklindedir. yaninda bulunan kümbet mavi renkte çinilerle süslendiginden Gökmedrese adini almistir. Sadece kesme tas mimarisi olgun nisbetleri ve süslemeleri bakimindan Anadolu'da eyvan biçimli portali olan bir camidir. Türbe tugla ve tek renkli koyu yesil çinilerden meydana gelmis zikzak motiflidir. Cami Anadolu Selçuklu sanatinin en iyi temsilcisidir.
Torumtay Türbesi
Amasya Valisi Seyfettin Torumtay'in ölümü üzerine 1278 yilinda yaptirilmistir. Türbe içinde Seyfettin Torumtay'in torunlari ve çocuklari vardir. Tamami kesme tastan yapilmis olan türbenin güney cephesinde dekorlu pencere bulunmaktadir. Pencerenin üst yanlarinda palmet ve rumi yapraklarindan meydana gelen dört köse panolar bulunmaktadir. Bu panolar eski Selçuklu Sarayi halilarinin tasa gelmis yegane izleridir.
Bimarhane (Darüssifa)
Ilhanli Döneminden günümüze ulasan tek eserdir. Ilhanli Hükümdari Sultan Mehmet Olcaytu ve hanimi Ilduz Hatun adina köleleri Anber Bin Abdullah tarafindan 1308-1309 yilinda yaptirilmistir. Yapinin bilhassa ön cephesi sanat bakimindan çok degerlidir. Anadolu Selçuklu Mimarisinin orjinal sütun basliklari olan geometrik yaprak tezyinatli ve mukarnasli sütun basliklari kullanilmistir. Türk üçgenlerinden meydana gelen ters dönmüs sütun basliklari, Anadolu Selçuklu Mimarisinde ilk defa bu yapinin cephe kenarlarinda denenmistir. Bina kesme taslardan örülmüs ve iki kösesine silindir seklinde dayanaklar yaptirilmistir. Sadece Amasya Bimarhanesine mahsus bir özellik olan kapinin kilit tasinda diz çökmüs vaziyette insan kabartmasi mevcuttur.
Gümüslü Cami
Taceddin Mahmut Çelebi tarafindan 1326 yilinda yaptirilan cami Amasya'da bulunan ilk Osmanli Dönemi eseri oldugundan önem tasir. Kesme tastan kare plan semasina sahip cami kiremit örtülü ahsap kubbe ile kapatilmistir. Son cemaat yeri ahsap direkler üzerinde ve üçgen alinlikli bir çati ile örtülüdür. Revak kemerleri yikilmis, kemer yastiklari ortadadir. Kapi üstü mukarnaslarini yarisina kadar örten çok basik bagdadi bir kubbe bulunmaktadir. Kalem isleri son devirdendir.
Yörgüç Pasa Cami
Sultan II. Murat'in Vezirlerinden Atabey Abdullah oglu Yörgüç Pasa tarafindan 1428 yilinda yaptirilmistir. Kaliplar ve kemerler kahverengi tas ve beyaz mermerler periyodik olarak dizilmistir. Giris kapisinin üstünde geometrik motifler ve çiçeklerle süslenmis sagir pencerelerin altinda gayet ustaca yazilmis bir kitabe yer alir.
Bayezid Pasa Cami
Amasya Emiri Bayezid Pasa tarafindan 1414 yilinda yaptirilmistir. yapi pek az degisikliklerle Bursa Yesil Cami planina benzemektedir. Plani, arka arkaya iki kubbe, öndeki kubbenin yanlarinda ikiser küçük kubbesi ile tipik bir zaviyeli camilerdendir. Cephenin bazi yerleri mermer kaplamalai olup oldukca tezyini bis kubbeli abidevi bir son cemaat yerine sahiptir.
Sultan II. Bayezid Külliyesi
Sultan II. Bayezid adina 1485-86 yilinda cami, medrese, imaret türbe, sadirvan ve çesmeden ibaret külliye olarak yapilmistir. 15. yüzyilin son çeyreginde yan mekanli camii mimarisinin gelismis bir geçis dönemi örnegidir. Camii bes kubbeli bir cemaat yeri ile genis bir kemerle birbirine baglanan arka arkaya iki kubbeli mekan ve buraya açilan yan mekanlardan ibarettir. Dogu kismindaki minaresi renkli taslarla yivli, bati kisimlarindaki palmetlerle süslü olarak gerçeklestirilmistir. Batida (U) plan semasina sahip medrese mevcuttur. Dogudaki (L) Plan semali yapi imaret ve konuk evidir. Her iki minare hizasinda bulunan yasli çinar agaçlarinin külliye ile yasit oldugu tahmin edilmektedir.
Kapi Aga Medresesi
Sultan II. Bayezid'in Kapi Agasi Hüseyin Aga tarafindan 1488 yilinda yaptirilmistir. Ön Asya ve Selçuklu mezar anitlarinda görülen sekizgen plan semasi fonksiyon itibariyle ilk defa bu medresede tatbik edilmistir. Her kenarda üçer adet, tonozlu revaklarin gerisinde bulunan kubbeli odalarda güney kenarinda daha büyük ve yüksek kümbet ve örtülü mekana yarim kubbelerin baglanmasi ile meydana gelen (I) planli dershane, yapinin esasini teskil eder. Duvarlarinda üç sira tugla arasinda moloz tas kullanilmis, giris daha yüksek tutularak silmelerle yumusatilmistir. Avluda köseli sade basliklar sütunlar üzerine oturtulmus, dengeli revak kemerleri ve duvar üzerindeki plastik Bursa Kemeri uygulamasi iç mimariye cazibe kazandirmistir. Dershane önündeki revak kubbesi iç orjinal mukarnas dolgu ile bezenmistir.
Sirvanli (Azeriler) Camii
Kafkasya'nin Karabag ve sirvan sehirlerinde gelerek ilimize yerlesmis göçmenlerden toplanan yardimlarla Seyh Haci Mahmut Efendi tarafindan yaptirilmistir. Ilimizde barok stilde 19. yüzyilda yapilmis tek camii olmasi bakimindan ayrica önem tasimaktadir.
Çilehane
Yakup Pasa tarafindan 1413 yilinda yaptirilmistir. Dikdörtgen plana sahip eserin beden duvarlari moloz tastan insaa edilmistir. Yapi zaviye ve tekke olarak kullanilmistir. Içerisinde türbe, mescit, divanhane ve ziyaret odalari mevcuttur.
Kral Kaya Mezarlari
Amasya Kalesi (Harsena) eteklerinde düz bir duvar misali dikine uzanan kalker kayalara oyularak yapilmis olan 5 adet mezar yapi itibariyle en büyükleri mevkii itibariylede sehre hakim bir yerde olduklari için ilk bakista dikkati çekmektedir. Çevreleri oyularak ana blok kayadan tamamen ayrilmislar bir birine kaya bloklarina merdivenlerle baglanmislardir. Sayi itibariyle vadi içerisinde irili ufakli toplam 18 adet kaya mezari bulunmaktadir. Amasya'da dogan ünlü cografyaci Srabon'un (M.Ö. 63-M.S. 5) verdigi bilgiye göre kaya mezarlari Pontus Krallarina aittir.
Aynali Magara
Amasra çevre yolunun Samsun güzergahindan saga ayrilan Ziyaret Beldesi yolu üzerinde sehir merkezine 3,3 km. uzakliktadir. Kral Kaya Mezarlarinin en iyi islenmis ve tamamlanmis olanidir. Yerden dört basamakla çikilan 1.65 m. yüksekligindeki mezar düz satihli bir kayaya oyulmustur. Genisligi 9.8 m. Yüksekligi 13 m. dir. Mezar ile kaya arasinda rutubet olmamasi için üç taraftan 1'er metre genisliginde aralik birakilmistir. Dikdörtgen bir kapidan girilen mezarda dikdörtgen ve kare seklinde iki oda vardir. Asil mezar odasi dikdörtgen olanidir. Kare seklindeki odada Bizanslilar döneminde yapilmis freskler (duvar süslemesi) yer alir. Tonoz kisminda 6'si sagda, 6'si solda olmak üzere 12 havari tasviri ile kuzey ve güney duvarlarinda bir takim kadinli erkekli figürler, dogu cephesinde ise Isa, Meryem ve Yoannes'ten olusan bir kompozisyon bulunmaktadir. Alinlik kisminda THE APXI IEPEY (Büyük Rahip Tes) yazisi vardir.
Ferhat Su Kanali
Kentin su ihtiyacini karsilamak için Helenistik Dönemde yapilmis olan su kanali yaklasik 75 cm. genisliginde 18 Km. uzunlugundadir. Terazi sistemine göre kanallar oyularak, tunel açilarak bazi yerlerinde duvarlar örülerek insaa edilmistir.
Burmali Minare Cami
Selçuklu Sultani Giyaseddin Keyhüsrev II. zamaninda Vezir Necmeddin Ferruh Bey ve kardesi Haznedar Yusuf tarafindan yaptirilmistir. (1237 - 1247) bir çok tamir ve restorasyon sonucu orjinal görünümünü kaybetmistir.Kible duvarlarina dikey uzanan ortada daha genis üç nefi plana sahiptir. Orta nef (Mihrap) önündeki daha büyük kubbe, yan kisimlar tonoz örtülüdür. Girisin sol tarafindaki cepheye bitisik sekizgen biçimli klasik Selçuklu Kumbeti ve sonradan eklenmis burmali minaresi caminin önemli özelliklerindendir. Her ikiside iç kisma açilmaktadir.
Halifet Gazi Kümbeti
1242 yilinda Selçuklu Emirlerinden Halifet Alp Ibni Tuli için yaptirilmistir. Selçuklu Türbeleri tarzinda kare bir taban üzerine sekizgen planli kule seklinde yapilmistir. Türbenin mekan kisminda bir sanduka bulunur. Sandukanin güneye bakan kisminda kabartma olarak kivrak boynozlu birer koç kafasi vardir. Bu iki koç kafasinda iki tane kanat takili Melek basi görülmektedir. Türbe güney cephesi haricinde sade görünümlüdür.
Gökmedrese Camii
1267 yilinda Amasya Valisi Seyfettin Torumtay tarafindan yaptirilmistir. Cami; medrese ve mezar odasi ile kapali bir külliye seklindedir. yaninda bulunan kümbet mavi renkte çinilerle süslendiginden Gökmedrese adini almistir. Sadece kesme tas mimarisi olgun nisbetleri ve süslemeleri bakimindan Anadolu'da eyvan biçimli portali olan bir camidir. Türbe tugla ve tek renkli koyu yesil çinilerden meydana gelmis zikzak motiflidir. Cami Anadolu Selçuklu sanatinin en iyi temsilcisidir.
Torumtay Türbesi
Amasya Valisi Seyfettin Torumtay'in ölümü üzerine 1278 yilinda yaptirilmistir. Türbe içinde Seyfettin Torumtay'in torunlari ve çocuklari vardir. Tamami kesme tastan yapilmis olan türbenin güney cephesinde dekorlu pencere bulunmaktadir. Pencerenin üst yanlarinda palmet ve rumi yapraklarindan meydana gelen dört köse panolar bulunmaktadir. Bu panolar eski Selçuklu Sarayi halilarinin tasa gelmis yegane izleridir.
Bimarhane (Darüssifa)
Ilhanli Döneminden günümüze ulasan tek eserdir. Ilhanli Hükümdari Sultan Mehmet Olcaytu ve hanimi Ilduz Hatun adina köleleri Anber Bin Abdullah tarafindan 1308-1309 yilinda yaptirilmistir. Yapinin bilhassa ön cephesi sanat bakimindan çok degerlidir. Anadolu Selçuklu Mimarisinin orjinal sütun basliklari olan geometrik yaprak tezyinatli ve mukarnasli sütun basliklari kullanilmistir. Türk üçgenlerinden meydana gelen ters dönmüs sütun basliklari, Anadolu Selçuklu Mimarisinde ilk defa bu yapinin cephe kenarlarinda denenmistir. Bina kesme taslardan örülmüs ve iki kösesine silindir seklinde dayanaklar yaptirilmistir. Sadece Amasya Bimarhanesine mahsus bir özellik olan kapinin kilit tasinda diz çökmüs vaziyette insan kabartmasi mevcuttur.
Gümüslü Cami
Taceddin Mahmut Çelebi tarafindan 1326 yilinda yaptirilan cami Amasya'da bulunan ilk Osmanli Dönemi eseri oldugundan önem tasir. Kesme tastan kare plan semasina sahip cami kiremit örtülü ahsap kubbe ile kapatilmistir. Son cemaat yeri ahsap direkler üzerinde ve üçgen alinlikli bir çati ile örtülüdür. Revak kemerleri yikilmis, kemer yastiklari ortadadir. Kapi üstü mukarnaslarini yarisina kadar örten çok basik bagdadi bir kubbe bulunmaktadir. Kalem isleri son devirdendir.
Yörgüç Pasa Cami
Sultan II. Murat'in Vezirlerinden Atabey Abdullah oglu Yörgüç Pasa tarafindan 1428 yilinda yaptirilmistir. Kaliplar ve kemerler kahverengi tas ve beyaz mermerler periyodik olarak dizilmistir. Giris kapisinin üstünde geometrik motifler ve çiçeklerle süslenmis sagir pencerelerin altinda gayet ustaca yazilmis bir kitabe yer alir.
Bayezid Pasa Cami
Amasya Emiri Bayezid Pasa tarafindan 1414 yilinda yaptirilmistir. yapi pek az degisikliklerle Bursa Yesil Cami planina benzemektedir. Plani, arka arkaya iki kubbe, öndeki kubbenin yanlarinda ikiser küçük kubbesi ile tipik bir zaviyeli camilerdendir. Cephenin bazi yerleri mermer kaplamalai olup oldukca tezyini bis kubbeli abidevi bir son cemaat yerine sahiptir.
Sultan II. Bayezid Külliyesi
Sultan II. Bayezid adina 1485-86 yilinda cami, medrese, imaret türbe, sadirvan ve çesmeden ibaret külliye olarak yapilmistir. 15. yüzyilin son çeyreginde yan mekanli camii mimarisinin gelismis bir geçis dönemi örnegidir. Camii bes kubbeli bir cemaat yeri ile genis bir kemerle birbirine baglanan arka arkaya iki kubbeli mekan ve buraya açilan yan mekanlardan ibarettir. Dogu kismindaki minaresi renkli taslarla yivli, bati kisimlarindaki palmetlerle süslü olarak gerçeklestirilmistir. Batida (U) plan semasina sahip medrese mevcuttur. Dogudaki (L) Plan semali yapi imaret ve konuk evidir. Her iki minare hizasinda bulunan yasli çinar agaçlarinin külliye ile yasit oldugu tahmin edilmektedir.
Kapi Aga Medresesi
Sultan II. Bayezid'in Kapi Agasi Hüseyin Aga tarafindan 1488 yilinda yaptirilmistir. Ön Asya ve Selçuklu mezar anitlarinda görülen sekizgen plan semasi fonksiyon itibariyle ilk defa bu medresede tatbik edilmistir. Her kenarda üçer adet, tonozlu revaklarin gerisinde bulunan kubbeli odalarda güney kenarinda daha büyük ve yüksek kümbet ve örtülü mekana yarim kubbelerin baglanmasi ile meydana gelen (I) planli dershane, yapinin esasini teskil eder. Duvarlarinda üç sira tugla arasinda moloz tas kullanilmis, giris daha yüksek tutularak silmelerle yumusatilmistir. Avluda köseli sade basliklar sütunlar üzerine oturtulmus, dengeli revak kemerleri ve duvar üzerindeki plastik Bursa Kemeri uygulamasi iç mimariye cazibe kazandirmistir. Dershane önündeki revak kubbesi iç orjinal mukarnas dolgu ile bezenmistir.
Sirvanli (Azeriler) Camii
Kafkasya'nin Karabag ve sirvan sehirlerinde gelerek ilimize yerlesmis göçmenlerden toplanan yardimlarla Seyh Haci Mahmut Efendi tarafindan yaptirilmistir. Ilimizde barok stilde 19. yüzyilda yapilmis tek camii olmasi bakimindan ayrica önem tasimaktadir.
Çilehane
Yakup Pasa tarafindan 1413 yilinda yaptirilmistir. Dikdörtgen plana sahip eserin beden duvarlari moloz tastan insaa edilmistir. Yapi zaviye ve tekke olarak kullanilmistir. Içerisinde türbe, mescit, divanhane ve ziyaret odalari mevcuttur.